Standardizasyon çalışmalarının önemi genellikle hafife alınır ya da çok az önem verilir. Şirketler için ise genellikle yenilikçilik ve rekabetçilik için önemli bir temel oluşturmaktadır. Bu nedenle genç yetenekleri standardizasyon konusunda teşvik etmek önemlidir.
Standartlar nedir?
Standartlar; malzemelerin, ürünlerin, süreçlerin, hizmetlerin veya kişilerin tasarımı, üretimi, kullanımı veya performansı için kurallar, kılavuzlar ve gereklilikler sağlayan belgelerdir. Bunlar gönüllü ulusal, Avrupa ve uluslararası standardizasyon faaliyetlerinin sonucudur. Standartların kullanımı gönüllülük esasına dayanır. Standartlar ancak taraflar arasında, örneğin satıcı ile alıcı arasında bir sözleşmeye konu olduklarında veya bunlara uyulması kanunen zorunlu olduğunda bağlayıcı hale gelir.
Standartların avantajları
Standartlar; tasarımcılar, üreticiler, satıcılar, son kullanıcılar ve belgelendirme kuruluşları arasında etkin bir iletişim ve iş akışı için ortak bir dil sağlar. Standartlar, yenilikler için bir katalizör görevi görebilir ve çözümlerin piyasaya daha hızlı bir şekilde yerleşmesine yardımcı olabilir.
Standartlar uyumluluk gereksinimlerini tanımlar. Herkesin bildiği gibi, münferit bileşenler ve sistemler arasında uyumluluk esastır.
Küresel bir teknoloji dili olarak standartlar pazara erişimi kolaylaştırır ve teknik ticaret engellerinin azaltılmasına yardımcı olur.
Standartlar, örneğin satın alınan veya satılan her parçanın genel giderleri gibi maliyetlerden tasarruf edilmesine yardımcı olur. Standartlar, kullanıcıların sağlık ve güvenliklerini, çevreyi korumaya yardımcı olan kalite ve asgari gereklilikleri tanımlayarak ürün güvenliğini artırır.
Bir ürünün özellikleri hakkında netlik sağlayarak ürün sorumluluğu riskini azaltan standartlar, teknolojinin açık ve kabul görmüş kuralları olarak kabul edilir. Sözleşmelerde standartlara atıf yapılması hukuki kesinliği artırır.
Standartları kim oluşturur?
Bunu biliyor muydunuz? Standartlar yasa koyucu, hükümet yetkilisi veya ulusal bir düzenleyici tarafından değil, ilgili tarafların kendileri tarafından geliştirilir. Belirli bir konuyla ilgilenen tüm taraflar standart komitelerindeki profesyonel çalışmalara katılabilir ve uzmanlıklarıyla katkıda bulunabilir. Sektör uzmanları, yeni bir standarda ihtiyaç olup olmadığına karar vermekten teknik içeriğini tanımlamaya kadar standart geliştirme sürecinin tüm aşamalarını yönlendirir.
ISO’nun organizasyonu
ISO, ulusal standart kuruluşlarından oluşan küresel bir ağdır. ISO’nun ülke başına bir üyesi vardır, yani her üye kendi ülkesinde ISO’yu temsil eder. P-üyeler, çalışma gruplarına adaylar göndererek ve gelişimlerinin çeşitli aşamalarında standartları oylayarak aktif olarak katılabilir. O-üyeler geliştirilmekte olan standartları gözlemleyebilir, yorum ve tavsiyelerde bulunabilir.
Bir Teknik Komite (TC) veya Alt Komite (SC), ulusal kuruluşlardan (örneğin; AFNOR, DIN, SNV…) oluşur ve aktif olarak katılmak için P-üye veya belirli bir komitede yapılan çalışmaları gözlemlemek için O-üye olarak çalışmaya katılımlarını belirtir.
Çalışma grupları bir teknik komite veya alt komite tarafından kurulur ve tasarımcılar, üreticiler, son kullanıcılar, akademisyenler gibi bireysel uzmanlardan oluşur. Bu uzmanlar, komitede aktif olarak çalışacağını belirten ISO üye kuruluşları (P-üyeleri) tarafından öne çıkarılır.
Bir ISO standardı nasıl geliştirilir?
Yeni bir standart önerisi ISO üye kuruluşları, ISO teknik komiteleri veya ortak kuruluşlar (irtibat) tarafından sunulabilir. ISO, ülkelerin oylamasını isteyerek küresel bir pazar ihtiyacı olup olmadığını kontrol eder. ISO üyeleri bir teknik komiteye aktif olarak katılmayı seçebilir. Komitenin büyüklüğüne bağlı olarak, aktif katkı için gereken minimum sayıda P-üyesi (4 veya 5) vardır. Onaylanırsa, teklif bir ISO komitesinin çalışma programına eklenir. Çalışma grubunda taslak standardı yazmaları için uzmanlar aday gösterilebilir. Uzlaşma sağlandıktan sonra, belge gözden geçirilmek üzere ana teknik komiteye gönderilir. Teknik komite taslak standardı yorum için ulusal uzmanlarla paylaşır.
Ulusal standart kuruluşları geri bildirimlerini aldıktan sonra taslağı onaylamak veya onaylamamak için oylama yapar. Teknik komite, taslağı ISO merkez sekreterliğine gönderir, sekreterlik de oylama için tüm ISO üye kuruluşlarına gönderir. Oylama sonuçlanır ve taslak kabul edilirse, Uluslararası Standart olarak yayınlanabilir.
Standart, teknik ilerlemeyle uyumlu olmasını sağlamak için düzenli olarak gözden geçirilir ve onaylanır, revize edilir veya geri çekilir. Gözden geçirme, ulusal uzmanlardan gelen geri bildirimleri dikkate alır.
ISO belgelerinin türleri
Uluslararası standardın yanı sıra, daha önce de belirtildiği gibi, Teknik Şartnameleri (ISO/ TS) ve Teknik Raporları (ISO/TR) da kullanırız. ISO/TS hemen kullanılmak için yayınlanır; ancak aynı zamanda geri bildirim almak için bir araç sağlar çünkü çalışma hala geliştirme aşamasındadır. Amaç, bunun sonunda dönüştürülerek uluslararası standart olarak yeniden yayınlanmasıdır. Bir ISO/TR sadece bilgilendirme amaçlıdır ve örneğin teknik araştırmalar, eğitimler veya ‘son teknoloji’ gelişmeler hakkında bilgi içerebilir.
Nasıl dahil olunur?
Katılmak mı istiyorsunuz? Ulusal derneğinizle veya ülkenizde ISO’yu temsil eden ulusal standartlar kurumuyla iletişime geçin:
Belçika: NBN Bureau de Normalisation marketing@nbn.be
Almanya: DIN Deutsches Institut für Normung e.V. directorate.international@din.de
Finlandiya: Finnish Standards Association SFS sfs@sfs.fi
Fransa: Fransa AFNOR Association française de normalisation Standardization@afnor. org
İtalya: UNI Ente Italiano di Normazione normazione@uni.com
İsviçre: SNV Swiss Association for Standardization normung@snv.ch
Türkiye: TSE Türk Standartları Enstitüsü usm@tse.org.tr
Birleşik Krallık: BSI British Standards Institution standards.international@bsigroup.com
Tahrik teknolojilerindeki ISO standartlarına örnekler:
IEC 61400-4 Rüzgar enerjisi üretim sistemleri – Bölüm 4: Rüzgar türbini dişli kutuları için tasarım gereklilikleri
ISO 1328-1 Silindirik dişliler – ISO yan tolerans sınıflandırma sistemi – Bölüm 1: Dişli dişlerinin yanakları ile ilgili sapmaların tanımları ve izin verilen değerleri
ISO 17485 Konik dişliler – ISO doğruluk sistemi
ISO 4468 Dişli çarklar – Doğruluk gereksinimleri
ISO 701 Uluslararası dişli gösterimi – Geometrik veriler için semboller
ISO 1122-1 Dişli terimleri sözlüğü – Bölüm 1: Geometriyle ilgili tanımlar
ISO 1122-2 Dişli terimleri sözlüğü – Bölüm 2: Sonsuz dişli geometrisiyle ilgili tanımlar
ISO 10825-1 Dişliler – Dişli dişlerinde aşınma ve hasar – Bölüm: 1: İsimlendirme ve özellikler
ISO 6336-1 Düz ve helisel dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 1: Temel prensipler, giriş ve genel etki faktörleri
ISO 6336-2 Düz ve helisel dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 2: Yüzey dayanıklılığının hesaplanması (çukurlaşma)
ISO 6336-3 Düz ve helisel dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 3: Diş bükülme mukavemetinin hesaplanması
ISO 14635-1 Dişliler – FZG test prosedürleri – Bölüm 1: Yağların bağıl sürtünme yükü taşıma kapasitesi için FZG test yöntemi A/8,3/90
ISO 14635-2 Dişliler – FZG test prosedürleri – Bölüm 2: Yüksek EP yağlarının bağıl sürtünme yükü taşıma kapasitesi için FZG adım yükü testi A10/16, 6R/120
ISO 14635-3 Dişliler – FZG test prosedürleri – Bölüm 3: Yarı akışkan dişli greslerinin bağıl sürtünme yükü taşıma kapasitesi ve aşınma özellikleri için FZG test yöntemi A/2, 8/50
ISO 10300-1 Konik dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 1: Giriş ve genel etki faktörleri
ISO 10300-2 Konik dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 2: Yüzey dayanıklılığının hesaplanması (çukurlaşma)
ISO 10300-3 Konik dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 3: Diş kökü mukavemetinin hesaplanması
ISO 23509 Konik ve hipoid dişli geometrisi
ISO 6336-5 Düz ve helisel dişlilerin yük kapasitesinin hesaplanması – Bölüm 5: Malzemelerin mukavemeti ve kalitesi
ISO 4156-1 Düz silindirik yivler – Metrik modül, yandan geçme – Bölüm 1: Genel özellikler
ISO 4156-2 Düz silindirik yivler – Metrik modül, yandan geçme – Bölüm 2: Boyutlar
ISO 4156-3 Düz silindirik involüt
